VISIT LESVOS ISLAND

Αρχοντικά κτήρια και πύργοι

Όταν επισκέπτεται κανείς τη Λέσβο, γοητεύεται από τον αρχιτεκτονικό πλουραλισμό των κτισμάτων της. Σήμα κατατεθέν της οικιστικής της ταυτότητας αποτελούν αδιαμφισβήτητα τα εξαίσια αρχοντικά που την κοσμούν, δείγματα της οικονομικής ευρωστίας του παρελθόντος.

Τα περισσότερα απ’ αυτά χτίστηκαν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα από πλούσιους αστούς εμπόρους, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την καίρια εμπορική θέση του νησιού μεταξύ Ανατολής και Δύσης συσσώρευαν αρκετό πλούτο από τις οικονομικές τους δραστηριότητες.

Συνδυάζουν στοιχεία της κλασικής ελληνικής αρχιτεκτονικής με πολλά δυτικοευρωπαϊκά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Αποτελούνται από σοφίτες, μαρμάρινες διακοσμήσεις, σαχνισιά και τζαμωτά, εκπληκτικούς κήπους, μαρμάρινες σκάλες, ζωγραφιστά ταβάνια, τοιχογραφίες και λιθόστρωτα. Εντυπωσιακά αρχοντικά θα δείτε τόσο μέσα στην πόλη, στην περιοχή Σουράδα, Κιόσκι, Βαρειά, όσο και σε χωριά του νησιού, στον Μόλυβο, στο Πλωμάρι, στον Πολιχνίτο, στα χωριά της Γέρας, στην Αγία Παρασκευή κ.ά. Μάλιστα κάποια από αυτά τα αρχοντικά έχουν αναπαλαιωθεί και διαμορφωθεί σε θαυμάσια τουριστικά καταλύματα (π.χ. Πύργος Μυτιλήνης, Αρχοντικό Μυτιλήνης κ.λπ).

Ξεχωριστή περίπτωση αρχοντικών της λεσβιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης είναι οι πύργοι που χτίζονταν σε αγροτικές περιοχές κοντά στην πόλη της Μυτιλήνης και αποτελούσαν τη δεύτερη κατοικία πλούσιων αστών. Πρόκειται για κτήρια που αναπτύσσονται καθ’ ύψος σε τρεις συνήθως ορόφους με μονόχωρη τετράγωνη κάτοψη και με τον τελευταίο όροφο να διαρθρώνεται ελεύθερα και με τους χώρους εκτεινόμενους προς τα έξω με σαχνισιά.

Συχνό επίσης οικιστικό μοτίβο του νησιού είναι τα λαϊκότερα, αστικά ωστόσο πετρόχτιστα σπίτια με κεραμοσκεπή και σαχνισί, η φυσιογνωμία των οποίων ταυτίζεται με αυτή της απέναντι μικρασιατικής ακτής.

Αρχοντικό Βαρελτζίδαινας

Στον οικισμό της Πέτρας, βρίσκεται το Αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας.

«Πρόκειται για ένα “κόσμημα”, που οι εργασίες αποκατάστασης που έγιναν μέσω του Interreg II, είναι από τα τρία πρώτα έργα που υλοποίησέ με την άφιξη της στο νησί η κ. Λούπου , το 1998 .

Το κτίσμα είναι ένα κλασσικό παράδειγμα αστικής αρχιτεκτονικής της ύστερης οθωμανικής περιόδου, του 1790, με τοιχογραφίες που επαναλαμβάνουν μοτίβα γνωστά και εμφανιζόμενα σε όλα τα Βαλκάνια, τα οποία εντάσσονται στο πλαίσιο της φρουριακής κατασκευής μικρών οικιών (τα γνωστά «πυργόσπιτα» της Λέσβου), καθώς και αρχιτεκτονικά διακοσμητικά μοτίβα, γνωστά σε πολλές θέσεις.

Οι εσωτερικοί χώροι και οι τοιχογραφίες του Αρχοντικού της Βαρελτζίδαινας

Το έργο της ανακαίνισης και ανάδειξής του ολοκληρώθηκε το 2000. Τώρα, 12 χρόνια μετά, οι συντηρητές της 14ης ΕΒΑ επανήλθαν, για να κάνουν συντήρηση στους χώρους του Αρχοντικού, που, όπως δείχνουν και οι φωτογραφίες που δημοσιεύουμε, είναι μοναδικό στο είδος του.

Το αρχοντικό Γιαννάκου στη Μήθυμνα

Αναμφισβήτητα είναι μεγάλη τύχη να έχεις ένα γενέθλιο τόπο φορτισμένο με τόση ιστορία και μνήμες, όπως είναι για μένα η Μήθυμνα της Λέσβου.

Μια ζωντανή μαρτυρία είναι ο μοναδικός και ιδιαίτερος αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της Μήθυμνας που σε εναρμόνιση με τις φυσικές ομορφιές της την καθιστούν ένα ανεκτίμητο στολίδι για τη Λέσβο και το Αιγαίο.

Σ’ αυτή σώζονται ακόμα πολλά αρχοντικά που χρονολογούνται απ’ το τέλος του 18ου αιώνα. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα παραδοσιακά σπίτια είναι διώροφα, με υλικά δόμησης, ιδίως, την πέτρα και το ξύλο. Παρατηρούμε τον ξύλινο όροφο να έχει μεγαλύτερες διαστάσεις από το αντίστοιχο ισόγειο και να προεξέχει στο δρόμο δημιουργώντας τα «σαχνισιά», έτσι ονομάζονται αυτές οι χαρακτηριστικές και ιδιότυπες ξύλινες προεξοχές.

Ένα απ’ αυτά είναι το αρχοντικό Γιαννάκου, από τα ωραιότερα αρχοντικά της Λέσβου. Χτίστηκε το 1790 και ήταν η κατοικία τούρκου Αγά της περιοχής. Το 1935, με την ανταλλαγή περιουσιών, πέρασε στην οικογένεια Γιαννάκου. Σήμερα ανήκει στην κόρη τους Δώρα Γιαννάκου-Παρίση η οποία φρόντισε να το αναστηλώσει για να διατηρήσει στο χρόνο την αυθεντικότητα και την ιδιαιτερότητά του, ώστε να θεωρείται μια πολύτιμη αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Η δύναμη που διαθέτουν αυτά τα σπίτια να παγώνουν το χρόνο, αποτελούν προβολές, όχι μόνο της εξωτερικής τους φυσιογνωμίας και των εσωτερικών χώρων, αλλά και ολόκληρων εμπειριών ζωής απ’ αυτές που μας δίνουν μοτίβα να θυμηθούμε το παρελθόν και… να ονειρευτούμε το μέλλον μας.

Εξωτερική άποψη του αρχοντικού Γιαννάκου με αναλλοίωτη την παραδοσιακή του δομή
(Διακρίνονται το ξύλινο σαχνισί χαρακτηριστικό δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής)

Το σαλόνι όπου διακρίνεται η οροφή και το περιμετρικό κοίλωμα με τις τοιχογραφίες

Οι εσωτερικοί τοίχοι και οι οροφές διακοσμούνται με περίτεχνες τοιχογραφίες ζωγραφισμένες με έντονα χρώματα επιτυγχάνοντας ένα πλούσιοα εσωτερικό διάκοσμο σ' ένα συνδιασμό χρωμάτων, σχδεδίων και παραστάσεων.

Εδώ η παρέμβαση του πανδαμάτορα χρόνου είναι εμφανής. Πόσο πληγωμένος φαντάζει ο τοίχος...

Άλλες δυο λεπτομέρειες από την οροφή και τον τοίχο

Σήμερα με τις δυσκολίες των περιστάσεων και χωρίς τη βοήθεια φορέων, δεν είναι εύκολο να διατηρηθούν τέτοια σπίτια. Γι' αυτό η Δώρα αγωνιά και προβληματίζεται με το πρόβλημα που παρουσιάζει η σκεπή... έχουν περάσει άλλωστε τόσα χρόνια...

Διαβάστε το Ιστορικό του Συλλόγου Γυναικών Παμφίλων Λέσβου

Ίδρυση – Σκοποί – Δράση

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΣΠΙΤΙ ΠΑΜΦΙΛΩΝ ΛΕΣΒΟΥΜπράβο στο Σύλλογο Γυναικών Παμφίλων Λέσβου

Ο Σύλλογος Γυναικών ιδρύθηκε με την υπ’ αριθμ. 269/1991 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Μυτιλήνης, από τις γυναίκες των Παμφίλων, οι οποίες είδαν ότι στα Παφλιώτικα σπίτια υπήρχε άφθονο παραδοσιακό υλικό, κυρίως από χειροποίητα υφάσματα και υπέροχα κεντήματα, πραγματικά έργα τέχνης, και αποφάσισαν να στεγάσουν τα παραδοσιακά αντικείμενα, το ρουχισμό και γενικά τον εξοπλισμό σε σπίτι, το οποίο θα ήταν διαμορφωμένο ανά δωμάτιο, όπως τα σπίτια του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα.

Αρχικά αυτό πραγματοποιήθηκε σε παλιό αρχοντικό (κελί εκκλησίας Αγίας Βαρβάρας), που παραχωρήθηκε από τον ιερέα της εκκλησίας, αποτέλεσε κόσμημα του χωριού και προκαλούσε θαυμασμό σε όσους το επισκέπτονταν.

Με συνεχή δραστηριότητα ο Σύλλογος συνέχισε, έχοντας ως βάση το παραδοσιακό αυτό σπίτι, μέχρι το 2007. Λόγω αδυναμίας συντηρήσεως του πλούσιου υλικού από την υγρασία σε ένα τόσο μεγάλο σπίτι, το οποίο ήταν πλέον και επικίνδυνο για τους επισκέπτες, αφού το συντήρησε, το μεταστέγασε σε ένα όμορφο διώροφο δημοτικό οίκημα στο κέντρο του χωριού, που παραχώρησε για το σκοπό αυτό το Δημοτικό Συμβούλιο Μυτιλήνης, επί δημαρχίας Νάσου Γιακαλή. Το παραδοσιακό αυτό σπίτι, με ασφαλέστερη πλέον φύλαξη και συντήρηση, εμπλουτίστηκε με νέο παραδοσιακό υλικό, που συνεχώς προσφέρουν οι κάτοικοι των Παμφίλων και των γύρω χωριών.

Με τροποποίηση του Καταστατικού του με την υπ’ αριθμ. 550/2009 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Μυτιλήνης: α) Αυξήθηκε ο αριθμός των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου από επτά (7) σε εννέα (9), λόγω αύξησης των μελών του Συλλόγου, τα οποία ανέρχονται περίπου στα 200. β) Μετονομάστηκε το παραδοσιακό σπίτι σε «Λαογραφικό Μουσείο». γ) Προστέθηκε στους σκοπούς του η έρευνα, συγκέντρωση και αρχειοθέτηση όλου του υλικού που αφορά στην εκπαιδευτική ιστορία των Παμφίλων και των γύρω χωριών, μιας και τα Πάμφιλα ήταν από τα δύο-τρία χωριά του νησιού που διέθεταν ήδη από το 1830 σχολείο και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα λειτουργούσαν εκεί Νηπιαγωγείο, Προκαταρκτικές τάξεις, Ιδιωτικό και Δημόσιο Παρθεναγωγείο, η πρώτη σε όλη τη Λέσβο Αστική σχολή, Ελληνικό σχολείο και Ημιγυμνάσιο.

Κύριο μέλημα του Συλλόγου Γυναικών Παμφίλων είναι η προσπάθεια προώθησης και γνωστοποίησης της λειτουργίας του Λαογραφικού Μουσείου σε ευρύτερο αριθμό ενδιαφερομένων, για να το επισκεφτούν. Εκτός από το μαγικό κόσμο της παραδοσιακής τέχνης, θα δουν από βιντεοταινίες τον ξεχασμένο τρόπο ζωής και εργασίας, παλαιά έθιμα, παραδοσιακούς τοπικούς χορούς και μουσική.

Σύμφωνα με τα αρχεία που διατηρεί ο Σύλλογος, στις αρχαιρεσίες που έγιναν στις 10 Mαΐου 1995 για Διοικητικό συμβούλιο εξελέγησαν πρόεδρος η Βασιλική Φραντζή, γραμματέας η Κλειδαρά Ευαγγελία και μέλη Παπαγιάννη Βασιλική, Ασημίνου Αλέκα, Βλαστέλλη Ελένη, Χαρατσιάρη Ανδρονίκη και η Γαληνού-Σάλτα Ελένη, που παρέμειναν μέχρι το 2007.